بی تردید فعالیت‌های بدنی مستمر و مناسب معلولان بر میزان برخورداری آنان از سلامتی و کاهش عوارض ثانویه معلولیت تاثیری محسوس دارد.
به گزارش روابط عمومی کمیته ملی پارالمپیک، صاحب نظران بر این باورند ورزش یا فعالیت جسمانی معلولین حتی در حد ملایم و متوسط در کاهش عوارض سوء و ثانویه معلولیت آنان تاثیری بسزا دارد.
بی تردید فعالیت‌های بدنی مستمر و مناسب معلولان بر میزان برخورداری آنان از سلامتی و کاهش عوارض ثانویه معلولیت تاتیری محسوس دارد.
به گزارش روابط عمومی کمیته ملی پارالمپیک، صاحب نظران بر این باورند ورزش یا فعالیت جسمانی معلولین حتی در حد ملایم و متوسط در کاهش عوارض سوء و ثانویه معلولیت آنان تاثیری بسزا دارد.
ورزش معلولان به فعالیت هر شخص در محیطی متفاوت از محیط روزانه با هدف مسابقه، کسب برتری، لذت بردن و پیشرفت مهارت یا ترکیبی از این‌ها ورزش گفته می شود. بنابر این ورزش عبارت است از یک فعالیت نهادینه شده که مستلزم کاربرد نیروی جسمانی شدید با استفاده از مهارت‌های جسمانی پیچیده به وسیله شرکت کنندگانی است که توسط عوامل درونی و بیرونی تحریک می‌شوند.
امروزه ورزش در اتحاد و آشنایی یا پیوند و دوستی همنوعان با هم نقشی کلیدی داشته و یکی از اهداف ورزش هم همین است؛ به عبارتی ورزشکاران هر چند در میادین رقیبند اما می توانند بیرون از میدان دوست و رفیق باشند.
معلولین سازنده بخشی از جامعه بشری هستند، از معلولیت تعاریف زیادی ارائه شده است که در تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO) محدودیت یا نداشتن توانایی در انجام معمول فعالیت‌های روزمره رامعلولیت می داند.
نیاز به ورزش و استمرار آن در معلولین بسیار بیشتر از غیر معلولین احساس می‌شود. بی تردید ورزش عاملی است که معلولان را به سطح جامعه می‌کشاند و آنان را در انجام فعالیت‌ها مستقل می‌سازد. امروزه معلولین در فعالیت‌های اجتماعی و مسابقات زیادی شرکت می کنند و توانمندی‌ها و مهارت خود را به جامعه ثابت کرده اند.
اولین مسابقه معلولین در ادمونتون، آلبرتا (Edmonton , Alberta) برگزار شد که شامل بازی‌های سالیانه ویلچری، ورزش نابینایان و قطع عضوها بود. بعد از جنگ جهانی اول مخصوصا در میان افراد نابینا و قطع عضوها ورزش به عنوان ترکیبی از درمان بکار برده شد.
در طول جنگ جهانی دوم بخاطر شمار زیادی از تلفات و ضایعات، این عقیده که ورزش می‌تواند نوعی کمک به درمان و توانبخشی باشد، رواج یافت ولی این امکان تا سال 1944 وجود نداشت تا اینکه دکتر لوید کاتمن متخصص آسیب‌های نخاعی، بیمارستانی را در منطقه استوک مندویل (انگلستان) تاسیس و ورزش را بعنوان بخشی از درمان افراد ضایعه نخاعی بکار گرفت.
باید پذیرفت که هر نوع معلولیتی، مشکلات خاص مربوط به خود را دارد. ضایعات نخاعی نیز به همین منوال است، اما به نظر می‌رسد که معلولین ضایعه نخاعی با مشکلات بیشتری مواجهند. شاید به همین دلیل بود که دکتر کاتمن شروع فعالیت بدنی و ورزش را با معلولین ضایعه نخاعی آغاز کرد. او در تحقیقی نشان داد که با فعالیت بدنی و ورزش میتوان طول عمر افراد معلول را افزایش داد. او کارش را با رشته‌های تیر و کمان، تنیس روی میز و بیلیارد آغاز کرد و بعد از مدتی کوتاه تیم های ورزشی چوگان و بسکتبال با ویلچر را هم به آنها اضافه نمود.
معلولان جسمی به عنوان بخشی از جامعه نیازمند برنامه های ورزشی و حرکتی هستند. در حال حاضر با توجه به اهمیت روز افزون فعالیت‌های حرکتی و ورزشی برای معلولان، کوشش های وسیعی برای شناسایی و کاهش آسیب های ناشی از فعالیت‌های ورزشی آنان صورت گرفته و می گیرد. هدف اصلی برنامه های حرکتی برای معلولان این است که سلامتی آنها تا حد امکان بازگردانده یا حفظ شود و با استمرار حرکات خاص توانمندی آنان بمرور افزایش و عوارض ناشی از معلولیت شدید هم در آنها کاهش یابد. حضور در اجتماعات ورزشی و منزوی نشدن معلولین هم یکی دیگر از اهداف ورزش است.
ورزش چون فعالیت درمانی- تفریحی هم پر کننده اوقات فراغت معلولین است و هم در بهبود کلی شرایط جسمانی، روانی و اجتماعی آنها موثر است و در دراز مدت آثار و عوارض ثانویه حاصل از معلولیت را کاهش می دهد.
در سه دهه گذشته، تلاش ها در عرصه ورزش معلولین و فعالیت مناسب فیزیکی به طور قابل ملاحظه ای رشد داشته، بررسی های پژوهشی حاکی از آنست که ورزش و فعالیت فیزیکی سبب افزایش سلامتی جسمانی و روانی می شود. ورزش و فعالیت فیزیکی موجب بهبودی و شادابی روحیه در بیماران روحی– روانی که دچار افسردگی و اضطراب هستند، می شود بعلاوه، اعتماد به نفس بالا و شعور و آگاهی اجتماعی و خود باوری را به همراه دارد و می تواند به توانمند شدن افراد معلول بیانجامد .
امروزه فعالیت‌های بدنی و ورزش نقش مهمی در افزایش سلامت روحی و جسمی معلولین و غیر معلولین دارد. ورزش منظم نقش موثری درکاهش احساس افسردگی، تنش، خشم و ناتوانی ذهنی دارد و بطور متعادل نگاه به زندگی را بهبود می بخشد وباعث کاهش اضطراب می شود، آموزش‌ها و رقابت‌های ورزشی وضعیت زندگی افرادی را که دچار معلولیت‌‌های ذهنی هستند بهبود می‌بخشد و در نتیجه بر زندگی همه کسانی که با آنها در تماس هستند تأثیر مثبت می‌گذارد.
در واقع فعالیت بدنی منظم و ورزش برای جامعه اعم از زن و مرد چه معلول و چه غیر معلول فواید جسمی و روحی بسیاری داشته و نقش مهمی در افزایش بهداشت عمومی و سلامت جامعه خواهد داشت. از طرفی تمرین‌های منظم بدنی به کودکان و نوجوانان بخصوص معلولین کمک می‌کند تا استخوان‌ها، عضلات و مفاصل سالمی داشته باشند و اندازه وزن با قد و بدنشان تنظیم شده و چربی بدنشان کم گردد؛ این امر در ایجاد هماهنگی و تنظیم تصمیمات ذهنی و حرکتی نقشی موثر دارد و همین افزایش قدرت فراگیری و انجام درست کار به پیشگیری بسیاری از بیماری‌ها و همچنین کاهش اضطراب و افسردگی کمک قابل توجهی می‌کند. افراد مبتلا به آسیب های نخاعی که در فعالیت های بدنی ملایم و منظم ( مستمر) شرکت می کنند، بهبودی در وضعیت سلامتی و بهداشت عمومی بدن خود را تجربه خواهند کرد. افرادی که مدت زمان، استمرار و شدت فعالیت های خود را افزایش می دهند، از مزایای بیشتری هم بهره مند خواهند شد. حتی افرادی که فعالیت بدنی خیلی کم داشته اند و یا هیچ گونه سابقه فعالیت جسمی ندارند نیز می توانند با شروع فعالیت های فیزیکی از مزایای آن برخوردار گردند. به معلولین توصیه اکید شده به هر شکل ممکن به فعالیت بدنی بپردازند، حتی اگر لازم باشد در منزل و بستر حرکات نرمشی را انجام دهند؛ تلاش آنها باید این باشد که به محیط های ورزشی روی بیاورند تا ضمن بهره مندی از فواید جسمانی ورزشی، از فواید روانی و اجتماعی آن نیز سود برده و تا حد امکان مشکلات مربوط به معلولیت را کاهش دهند.
خوشبختانه در ایران هم پژوهش ها و تحقیقاتی متعدد در خصوص تاثیر ورزش و فعالیت بر معلولین، بخصوص ضایعات نخاعی صورت گرفته است. امروزه معلول ضایعه نخاعی با توجه به شرایط جسمانی خود حتی اگر بخواهد تا حد قهرمانی هم ورزش کند، می تواند. معلول ضایعه نخاعی با بهره گیری از تجربه مربیان مجرب و متخصص، می تواند ورزش را دنبال کند و با کوشش و ممارست به سطح قهرمانی برسد. خوشبختانه ورزشکاران ضایعه نخاعی ایران در سطح جهانی و پارالمپیک صاحب عنوان هستند و مدال های رنگین زیادی را برای کشور به ارمغان آورده اند.
یادآوری چند نکته برای ورزش معلولان
بهتر است معلولین فعالیت های بدنی خود را با شور و شوق انجام دهند. مهم است که معلول با انگیزه بالا در فعالیت های جسمی شرکت کند و از آن حرکات و فعالیت ها لذت برد. چنانکه معلولین به فعالیت هائی پردازند که از آنها لذت نبرند، در طولانی مدت انگیزه ای برای ادامه فعالیت های خود نخواهند داشت. آنها ممکن است بخواهند به همراه دوستان خود یا افرادی جدید در سالن های ورزشی حضور یابند که نتیجه آن افزایش اشتیاق و انگیزه ورزش مستمر است. لازم است معلولین برای اینکه از ورزش و فعالیت‌های جسمانی نتیجه مثبت بگیرند به نکاتی توجه داشته باشند که در زیر فهرست وار اشاره شده است:
- قبل از شروع به هر گونه فعالیت جسمی یا تغییر برنامه های قبلی، با پزشک خود مشورت کنید.
- فعالیت های جسمی را بطور تدریجی و با فعالیت های سبک و زمان کوتاه (از 5 تا 15 دقیقه) و به صورت یک روز در میان آغاز کنید. همانطور که به مرور انجام فعالیت های شما آسانتر می‌شود، می توانید زمان و شدت آنها را افزایش دهید. هدف شما باید این باشد که حداقل یک فعالیت متوسط را طبق یک برنامه منظم و مستمر داشته باشید.
- معلولین ضایعه نخاعی باید بدانند در ورزش قهرمانی کلاس بندی پزشکی- ورزشی از اهمیت زیادی برخوردار است، ضروری است که هنگام ورزش و فعالیت بدنی احتیاط های لازم را رعایت نموده و قبل از پرداختن به هر عملی، ابتدا وضعیت کلاس بندی خود را مشخص کنند تا بطور دقیق سطح ضایعه آنها مشخص شود و نتیجه بهتری از تلاش خود بگیرند.
- به ورزشکاران معلول خصوصا ضایعه نخاعی ها توصیه می‌شود تا قبل از تحمل زحمات و ممارست در ورزش برای رسیدن به قهرمانی، حتماٌ با مربیان کارآزموده مشورت نموده تا متناسب با وضعیت جسمی خود ورزش مورد علاقه را انتخاب و به آن بپردازند.
- مراقب علائم خطر از جمله سردرد، درد قفسه سینه، درد مفاصل یا گرفتگی عضلات باشید. درد و ناراحتی می تواند علامت این باشد که شما فشار زیادی بر بدن آورده اید. همچنین علائم مذکور ممکن است نشانه هائی از عوارض جدی از جمله اتونومیک دیس رفلکسی یا ضایعات دیگر باشند. در این گونه موارد شما بایستی سریعا فعالیت های خود را متوقف کرده و آنچه که باعث ایجاد مشکل یا عارضه شده را دریابید.
امروزه ورزش بعنوان تاثیرگذارترین عامل اجتماعی برای ایجاد غرور ملی و افزایش سلامت و شادابی جامعه از سوی تمامی کشورها پذیرفته شده و دولتمردان دنیا سعی دارند جدای از توجه به ابعاد شادی بخش، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی آن از حضور مردم علی الخصوص معلولین در ورزش برای افزایش سلامت روحی روانی جامعه بهره ببرند.