بوچیا؛ تجربه لذت از ورزش با کمترین توانایی / تلاش برای راهیابی به پارالمپیک

بوچیا نوعی ورزش تفریحی - توپی است که افراد دارای معلولیت های شدید، با کمترین توانایی های جسمی و حرکتی می توانند در آن فعالیت کنند.

این رشته هم اکنون در سطح مسابقات کشوری، آسیایی ، جهانی و پارالمپیک فعالیت دارد و تا سال ۲۰۱۲ تحت نظارت سازمان ورزش های فلج مغزی ( CPISRA) بود و از ابتدای سال ۲۰۱۳ دارای فدراسیونی بین المللی و مستقل شد.

چه کسانی می توانند بازیکن بوچیا باشند؟
بوچیا ورزشی است که برای معلولان جسمی- حرکتی با پایین ترین سطح توانایی جسمی طراحی شده است و بازیکنان آن باید از هوش تحلیلی خوبی برخوردار باشند تا موقعیت خود را در زمین مسابقه تشخیص دهند و استراتژی های مختلف را در مقابل حریف یا حریفان خود به کار گیرند.

این ورزش در نگاه نخست، ساده به نظر می رسد اما بازیکنانی در این رشته موفق می شوند که قدرت تمرکز و تفکر خود را تقویت کنند. بوچیا به سکوت، آرامش درونی و بیرونی نیاز دارد و در افزایش اعتماد به نفس و مهارت های اجتماعی نیز نقش موثری خواهد داشت.

کلیه معلولان دچار ضایعه مغزی (cp) شدید، افراد دچار ضایعات نخاعی از ناحیه گردن و یا افراد دچار بیماریهای عصبی، عضلانی شدید مانند میوپاتی، نوروپاتی و ... دارای کلاس پزشکی این رشته محسوب می شوند و می توانند به صورت قانونی بوچیا را دنبال کنند.

ورزشکاران براساس نوع معلولیت و میزان محدودیت های جسمی توسط متخصص کلاسبندی پزشکی- ورزشی معاینه و ارزیابی می شوند و در یکی از کلاسهای BC۱، BC۲، BC۳، BC۴ قرار می گیرند. البته، در کلاسبندی های پزشکی- ورزشی اخیر فدراسیون جهانی بوچیا، کلاس BC۵  نیز به صورت آزمایشی اضافه شده است و احتمالا در آینده نزدیک بازیکنانی که از شرایط جسمانی بهتری برخوردارند در این کلاس قرار می گیرند.

بازی چگونه انجام می شود؟
زمین بازی باید مسطح، صاف و پاکیزه باشد. ابعاد زمین ۶×۵/۱۲ متر است. در ابتدای زمین ۶ مستطیل (باکس) به ابعاد یک در دو و نیم طراحی شده که هر کدام، بسته به نوع مسابقه، جایگاه یک بازیکن است و خروج از آن بدون رعایت قوانین و اجازه داور خطا است.

ابزار اصلی در بازی بوچیا، توپ های آن است. تعداد توپ های مورد نیاز برای این بازی، ۲ سری ۶ تایی از توپ های آبی و قرمز و نیز یک توپ سفید به نام جک ( Jack) است که در مجموع شامل ۱۳ عدد توپ می شود. وزن هر توپ به صورت استاندارد معادل ۲۷۵ گرم و محیط آن ۲۷۰ میلی متر است.

از آنجا که این ورزش برای افراد دارای معلولیت با توانایی های محدود نیز طراحی شده، لذا ورزشکارانی که قادر به پرتاب توپ با دست نیستند و در کلاس BC۳ قرار می گیرند، با کمک وسیله ای به نام سطح شیبدار یا Ramp توپ را به زمین بازی هدایت می کنند.

آغاز بازی
هنگام برگزاری مسابقات، پس از انجام قرعه کشی توسط داور و مشخص شدن رنگ توپ های هر فرد یا تیم، بازیکنان با اعلام کمیته برگزاری رقابتها از اتاق فراخوان یا Call Room، وارد زمین بازی می شوند و در باکس خود قرار می گیرند و به مدت دو دقیقه توپ ها را در نقاط مختلف زمین پرتاب و آزمایش می کنند.

 فرد یا گروه دارنده توپ قرمز، شروع کننده بازی است و  با سوت سر داور توپ هدف سفید رنگ را در محدوده مجاز زمین پرتاب می کند، با اعلام مجدد داور، بازیکن پرتاب کننده هدف، اولین توپ قرمز را به طرف توپ سفید پرتاب می کند، سپس با اعلام داور، فرد یا گروه دارنده توپ های آبی، اولین توپ آبی را پرتاب می کند و پس از آن، بازی بر اساس قوانین و با توجه به تشخیص فاصله توپ های قرمز و آبی نسبت به توپ هدف با اعلام سر داور ادامه می یابد.

مسابقات بوچیا، به صورت انفرادی و دوبل در چهار و مسابقات تیمی در شش دور (END) برگزار می شود و در مسابقات رسمی، سه داور شامل؛ سرداور، داور خط و داور منشی قضاوت می شود.

امتیاز به چه تیم و فردی تعلق می گیرد؟
امتیازدهی توسط داور، بعد از پرتاب تمامی توپ‌ها (شامل تمامی توپ‌های پنالتی در صورت لزوم) انجام خواهد شد. طرفی که دارای نزدیکترین توپ به توپ هدف (سفید) باشد، برای هر توپ نزدیک به توپ هدف نسبت به نزدیکترین توپ حریف به توپ هدف، یک امتیاز دریافت خواهد کرد.

چگونه می توان در بوچیا فعال شد؟
بوچیا از جمله رشته هایی است که طی سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته و هیات های استانی جانبازان و معلولان کشور برای توسعه آن تلاش می کنند.

برای فعال شدن در این رشته، پس از انجام کلاسبندی ها و تشخیص نوع کلاسبندی، ورزشکاران بر اساس شرایط و امکانات محل سکونت خود به تمرینات هیات های استانی و یا باشگاه ها هدایت می شوند.

پس از آغاز فعالیت، ورزشکاران در مسابقات انتخابی شرکت می کنند و چنانچه بتوانند در رقابتهای کشوری و لیگ، موفق به کسب عناوین برتر شوند، به تیم ملی دعوت خواهند شد و در صورت پیش رو بودن اعزام های برون مرزی، در ترکیب تیم حضور خواهند یافت.

بوچیا در ایران از نگاه معاون فنی کمیته ملی پارالمپیک
دکتر بهروز برجسته، استاد فیزیولوژی ورزشی دانشگاه علم و صنعت، مهربان و آشنا با جامعه افراد دارای معلولیت و نیز آشناتر با افراد دچار آسیب های مغزی (Cerebral Palsy- CP) و کارشناس با تجربه بین المللی کلاسبندی پزشکی- ورزشی بوچیا است.

وی در مورد اولین تجربه های آشنایی خود با این رشته می گوید: "بوچیا را اولین بار سال ۲۰۰۱ در جریان مسابقات قهرمانی ناتینگهام در انگلستان دیدم. رقابتها توسط سازمان CPISRA برگزار شده بود و برای من خیلی جالب بود. اینکه ورزشکارانی با شدیدترین نوع معلولیت ها هم می توانستند ورزشکار باشند، باشکوه بود و تاثیر گذار."

برجسته ادامه داد: "بعد از این مسابقات به فدراسیون پیشنهاد فعال شدن این رشته را دادم و سال ۱۳۸۲برای اولین بار در خلال برگزاری جشنواره بزرگ کوثر، رشته بوچیا به صورت رسمی ولی نمادین، فعالیت خود را آغاز کرد.  اولین سری توپ های بوچیا نیز با حمایت فدراسیون و حدود یازده سال پیش خریداری شد. توپ ها و همین طور سطوح شیب دار ویژه ورزشکاران کلاس BC۳ گرانقیمت بودند. به همین خاطر با ایجاد یک برش طولی در لوله های پلیکا، آنها را تبدیل به رمپ می کردیم و در واقع با امکانات موجود، فعالیت این رشته را به مرور گسترش دادیم و در این مسیر، افراد زیادی با ما بودند و نقش تاثیر گذاری داشتند. در سال ۱۳۸۴ نیز سه مربی، داور و کارشناس از سازمان بین المللی CPIARA برای تدریس مربیگری و داوری به ایران دعوت شدند که پس از این دوره، مربیانی در استان های مختلف شروع به فعالیت در عرصه بوچیا و تربیت بازیکنان کردند.»

امیدوار به حضور در پارالمپیک
بوچیا با همه دشواری ها به سادگی و تنها با عشق چند نفر به ورزش ویژه  افراد دارای معلولیت به رشته های ورزشی راه پیدا کرد و علیرغم موانعی چون کمبود سالن ها، تجهیزات اختصاصی و مسأله ایاب و ذهاب افراد دارای معلولیت به حیات خود ادامه داده است.

ورزشکاران ایرانی در نخستین اعزام های برون مرزی خود، در گروه سنی جوانان و بازی های آسیایی توکیو ۲۰۱۰ و مالزی ۲۰۱۳ مدال های نقره و برنز را از آن خود کردند و در رقابتهای آسیایی اینچئون نیز موفق به کسب عنوان چهارم شدند.

امید می رود تسهیل در روند اعزام های این رشته و تعدد تجربیات بازیکنان بوچیا در میدان های بین المللی که ارتفا رنکینگ جهانی آنها را نیز در پی خواهد داشت، زمینه ساز اولین حضور ملی پوشان ایرانی در ادوار آینده بازی های پارالمپیک باشد.